Bir tez çalışmasının özeti, yalnızca konu hakkında bilgi vermekle kalmaz; aynı zamanda kullanılan yöntemleri ve ulaşılan sonuçları da net ve kısa şekilde açıklamak zorundadır. Özellikle akademik değerlendirme süreçlerinde, özet metninde araştırma yöntemi ve sonuçlara yer verilmeyen çalışmalar eksik ve yüzeysel kabul edilir. Bu nedenle, tez özeti yazdırma sürecinde yöntem ve sonuç sunumu, metnin bilimsel geçerliliğini belirleyen temel bileşenlerdir.
Bu yazıda, tez özetinde araştırma yöntemlerinin nasıl sunulması gerektiğini, sonuçların hangi biçimde aktarılmasının uygun olacağını ve bunların birbirleriyle ilişkilendirilerek nasıl bir bütünlük sağlanacağını detaylı biçimde ele alacağız.
1. Araştırma Yöntemi: Tez Özetinin Omurgası
Araştırma yöntemi, çalışmanın nasıl yapıldığını ifade eder. Bu kısım yalnızca bir formalite değildir; özetin bilimsel yönünü güçlendiren kritik bir bileşendir. Özette kullanılan yöntem açık, sade ve teknik yeterliliği gösterir biçimde yazılmalıdır.
Özette yöntem açıklarken dikkat edilmesi gerekenler:
-
Araştırma türü net bir şekilde belirtilmelidir. (Nicel, nitel, karma yöntem)
-
Kullanılan teknik ya da araç tanımlanmalıdır. (Anket, görüşme, deney)
-
Örneklem hakkında kısa bilgi verilmelidir. (Kaç kişiyle, hangi kurumda, hangi yaş grubunda)
-
Veri toplama ve analiz biçimi ifade edilmelidir. (SPSS, içerik analizi, karşılaştırmalı yöntem)
Örnek cümle:
“Bu çalışma, nicel araştırma deseninde yürütülmüş; veriler, 250 lise öğrencisinden anket yoluyla toplanarak SPSS 26.0 programında analiz edilmiştir.”
2. Araştırma Yöntemini Yazarken Kaçınılması Gerekenler
-
Çok teknik detaylara girilmesi
-
Kullanılan programların özelliklerinin anlatılması
-
Anket ya da formun tüm içeriğinin özetlenmesi
-
Literatürdeki yöntem tanımlarının özete dahil edilmesi
Yanlış örnek:
“Betimsel araştırma, olayları olduğu gibi tanımlayan ve analiz eden bir yöntemdir.”
Doğru örnek:
“Bu çalışma betimsel araştırma deseniyle gerçekleştirilmiştir.”
3. Araştırma Sonuçlarının Sunumu
Araştırma sonuçları, tez özetinin en dikkat çekici bölümüdür. Ancak bu bölümde yapılan en büyük hata, yorum ile sonucu birbirine karıştırmaktır. Özet metninde sonuçlar yalnızca veriye dayalı ve yorum içermeyecek biçimde sunulmalıdır.
Sonuçlar özet metninde nasıl verilmeli?
-
Sayısal oranlar açık ve sade biçimde yazılmalı
-
Anlamlılık düzeyleri (p<.05 gibi) belirtilmeli
-
Bulgularla bağlantılı birer kısa cümle kurulmalı
-
Yorum yapılmamalı, sadece bulgu bildirilmelidir
Örnek cümle:
“Katılımcıların %68’i uzaktan eğitim sürecinde motivasyon eksikliği yaşadığını belirtmiştir.”
Örnek cümle:
“Analiz sonucunda, teknoloji kullanım düzeyi ile akademik başarı arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur (p<.01).”
4. Yöntem ve Sonucun Birlikte Sunumu
Yöntem ve sonuç cümleleri, özet içinde ardışık yer almalı ve birbiriyle ilişkili biçimde düzenlenmelidir. Bu yapı sayesinde metin akıcı ve bütüncül olur.
Yapı Önerisi:
-
Paragraf 1: Giriş ve araştırma amacı
-
Paragraf 2: Araştırma yöntemi (desen, örneklem, araçlar)
-
Paragraf 3: Bulgular ve sonuçlar
-
Paragraf 4: Sonuç değerlendirmesi ve öneriler
Örnek yapı:
Bu araştırma, üniversite öğrencilerinin akademik motivasyon düzeylerinin sınav başarısıyla ilişkisini incelemeyi amaçlamaktadır. Nicel araştırma deseninde yürütülen çalışmada, 300 öğrenciye motivasyon ölçeği uygulanmış ve veriler SPSS ile analiz edilmiştir. Sonuçlara göre, yüksek motivasyon düzeyine sahip öğrencilerin sınav puan ortalamaları anlamlı biçimde daha yüksektir (p<.05). Bulgular doğrultusunda, akademik destek programlarının öğrenci motivasyonuna katkı sağlayacağı önerilmektedir.
5. Tez Özeti Yazdırırken Yöntem ve Sonuç Bilgisi Nasıl Verilmeli?
Profesyonel yazım hizmeti alınacaksa, aşağıdaki bilgiler net olarak sağlanmalıdır:
-
Hangi araştırma türü kullanıldı (nicel/nitel)
-
Hangi araçlarla veri toplandı (anket, görüşme vb.)
-
Kaç katılımcı vardı ve hangi gruba aitti
-
Hangi yazılımlar kullanılarak analiz yapıldı
-
En güçlü bulgu nedir (sayısal ya da istatistiksel olarak)
-
Sonuçlar hangi çıkarıma işaret ediyor (yorum yapılmadan)
Bu bilgiler, yazarın özeti yöntemsel ve sonuç odaklı biçimde kurgulamasını kolaylaştırır.
Tez özeti, yalnızca neyin çalışıldığını değil; nasıl çalışıldığını ve ne elde edildiğini açıkça ortaya koymalıdır. Bu da ancak doğru bir yöntem tanımı ve yalın bir sonuç sunumuyla mümkündür. Yöntem kısmı, çalışmanın akademik sağlamlığını gösterirken; sonuç bölümü, bu sağlamlığın ortaya çıkardığı değeri yansıtır.
Bu yazıda sunduğumuz stratejilerle, tez özeti yazarken ya da yazdırırken yöntem ve sonuç bölümlerini bilimsel, sade ve dikkat çekici biçimde yapılandırabilirsiniz. Unutulmamalıdır ki, iyi bir özet sadece bilgilendirme amacı taşımaz; aynı zamanda metne olan güveni artırır, okuyucunun çalışmaya olan ilgisini şekillendirir ve akademik duruşunuzu güçlendirir.
Doğru yapılandırılmış yöntem ve sonuç bölümleri, her tez özetinin taşıyıcı kolonlarıdır. Bu kolonları sağlam inşa ettiğiniz sürece, özetiniz yalnızca kısa bir metin değil; bilimsel bir temsil gücüne sahip olacaktır.