Tez özeti yazarken karşılaşılan en yaygın sorunlardan biri, elde edilen bilgileri sade ve etkili şekilde sunamamaktır. Oysa tez özeti; yalnızca bilgiyi sıralamak değil, bu bilgiyi kısa, açık, doğrudan ve akademik biçimde sadeleştirerek sunmaktır. Fazla teknik, detaylı ya da tekrar eden ifadeler, özeti anlaşılmaz ve gereğinden uzun hâle getirir.
Bu yazıda, tez özetinizdeki bilgileri sadeleştirmenin en etkili yöntemlerini adım adım açıklayacağız. Cümleleri kısaltmak, kavramları netleştirmek ve içerikte yoğunluğu koruyarak sadeliğe ulaşmak isteyen herkes için bu yazı temel bir rehber niteliğindedir.
1. Neden Bilgi Sadeleştirme Gereklidir?
-
Tez özeti sınırlı kelime sayısına sahiptir (genelde 250–350 kelime)
-
Akademik yazımda özlü ifade esastır
-
Karmaşık anlatım, okuru metinden uzaklaştırır
-
Sade anlatım, bilimsel etkinin daha hızlı anlaşılmasını sağlar
-
Jüri, danışman ve editör için özetin akıcı ve çabuk anlaşılır olması tercih edilir
2. Bilgiyi Sadeleştirmenin 7 Püf Noktası
1. Her cümleye yalnızca bir fikir yükleyin
Yanlış: Bu çalışma sınav kaygısı ve motivasyon düzeyini incelerken aynı zamanda başarıyı da göz önünde bulundurmuştur.
Doğru: Bu çalışma, sınav kaygısı ve motivasyon düzeyinin akademik başarı üzerindeki etkisini incelemektedir.
2. Yinelenen kavramları birleştirin
Yanlış: Öğrenciler dijital araçları kullanırken interneti de etkin biçimde kullanmakta, aynı zamanda cihazları da kullanmaktadır.
Doğru: Öğrenciler, dijital araçları ve interneti etkin biçimde kullanmaktadır.
3. Cümle içinde açıklama parantezlerinden kaçının
Yanlış: Katılımcılar (İstanbul’da yaşayan 12. sınıf öğrencileri) sınav kaygısı anketini yanıtlamıştır.
Doğru: Katılımcılar, İstanbul’daki 12. sınıf öğrencilerinden oluşmaktadır.
4. “Bazı, çeşitli, birtakım” gibi belirsiz ifadeleri çıkarın
Yanlış: Çalışma bazı açılardan önemlidir.
Doğru: Çalışma, öğretmenlerin dijital yetkinlik düzeylerinin öğrencilerin ders motivasyonu üzerindeki etkisini ortaya koymaktadır.
5. Uzun isim tamlamalarını kısaltın
Yanlış: Öğrencilerin ders başarısına yönelik öğretmenlerin tutum düzeylerini ölçmek amacıyla hazırlanan ölçek
Doğru: Öğrencilerin ders başarısını etkileyen öğretmen tutum ölçeği
6. Veri sunumunu kısa ve öz tutun
Yanlış: Araştırmada öğrencilerin %67’si yüksek düzeyde sınav kaygısı yaşadığını belirtmiştir. Bu oranın öğrencilerin başarı düzeyine etkisi ise analiz edilmiştir.
Doğru: Öğrencilerin %67’si yüksek sınav kaygısı yaşamaktadır; bu durum başarı düzeyini olumsuz etkilemektedir (p<.01).
7. Sadeleştirmeyi anlamdan ödün vermeden yapın
Yanlış sadeleştirme: Veriler toplanmıştır.
Doğru sadeleştirme: Veriler, anket yöntemiyle toplanmıştır.
Cümle çok kısa olabilir ama bilgi taşımıyorsa “sade” değil “yetersiz” olur.
3. Sadeleştirilmiş ve Sadeleştirilmemiş Metin Karşılaştırması
Öncesi (sadeleştirilmemiş):
Bu çalışmanın amacı, lise öğrencilerinin dijital bağımlılık düzeylerini belirlemek ve bu durumun akademik başarıları üzerindeki etkilerini kapsamlı bir şekilde incelemektir. Araştırmada, çeşitli liselerden seçilen 300 öğrenciyle görüşülmüş ve dijital davranış anketi ile başarı puanları toplanmıştır. Sonuçlara göre dijital bağımlılık düzeyi yüksek olan öğrencilerin başarı düzeylerinin daha düşük olduğu saptanmıştır. Bulgulara göre, bu ilişki istatistiksel olarak anlamlıdır ve eğitim politikalarının gözden geçirilmesi gerektiği düşünülmektedir.
Sonrası (sadeleştirilmiş):
Bu çalışma, lise öğrencilerinin dijital bağımlılık düzeyleri ile akademik başarıları arasındaki ilişkiyi incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırma, 300 öğrenciye uygulanan dijital davranış anketi ve başarı puanlarının analiziyle gerçekleştirilmiştir. Bulgular, dijital bağımlılığı yüksek öğrencilerin başarı düzeylerinin anlamlı biçimde düşük olduğunu göstermektedir (p<.05). Bu sonuç, dijital farkındalık eğitimlerinin lise düzeyinde yaygınlaştırılması gerektiğini ortaya koymaktadır.
4. Yazdırma Sürecinde Sadeleştirme Talimatları
Tez özetinizi bir profesyonele yazdıracaksanız, şu talepleri açık biçimde belirtin:
-
Cümleler sade, açık ve bilgi yüklü olmalı
-
Her paragraf yalnızca bir amaca hizmet etmeli
-
Süslü, yorumlu ve belirsiz ifadeler çıkarılmalı
-
Sayısal veriler kısa ve net biçimde sunulmalı
-
Terim kullanımı yerli yerinde olmalı
-
Gereksiz açıklamalar ve tekrarlar olmamalı
-
Toplam kelime sayısı 250–350 arasında tutulmalı
Bu taleplerin uygulanması, sade ama kapsamlı ve akademik bir özet oluşturur.
Tez özeti yazarken veya yazdırırken hedefiniz, bilgiyi okuyucunun en hızlı ve etkili şekilde anlayacağı biçimde sunmak olmalıdır. Bu da sade ama güçlü cümlelerle, anlam bütünlüğü korunarak yapılmalıdır. Sadeleştirme yalnızca kelime azaltma değil, anlam yoğunluğunu koruyarak gereksiz yüklerden arındırma işlemidir.
Bu yazıda sunduğumuz püf noktaları, hem bireysel yazım sürecinizde hem de profesyonel yazım desteği alırken uygulayabileceğiniz akademik bir sadeleştirme rehberidir. Unutmayın: Kısa ama öz anlatım, tez özetinin en önemli kalite kriteridir. Sadeleştirilmiş ama zengin içerikli her özet, akademik anlamda etkili bir metne dönüşür.