Tez yazım süreci boyunca araştırma yapmak, veri toplamak, analizler yürütmek ve tüm bunları bölümler halinde aktarmak oldukça zahmetlidir. Ancak tüm bu emeğin özet bir anlatımla sunulması gerektiğinde, öğrenciler çoğu zaman tıkanır. Çünkü hem kısa hem de etkili olmak, tüm tez sürecini birkaç paragrafa sığdırmak ciddi bir planlama ve ifade becerisi gerektirir. Bu noktada devreye giren şey, yalnızca yazma değil; stratejik yazma, yani doğru bilgiye, doğru yerden, doğru uzunlukta yer verme sanatıdır.
Bu yazıda, tez özeti yazdırmak isteyen ya da kendi özeti üzerinde çalışan öğrenciler için en iyi ipuçlarını ve bunları destekleyecek şekilde hazırlanmış örnek metinleri sunacağız. Hangi yaklaşımın neden işe yaradığını, hangi yapıların okuyucuya ne sağladığını ve profesyonel bir özetin hangi özellikleri taşıması gerektiğini örnekli açıklamalarla detaylandıracağız.
1. Tez Özeti Yazımında Uygulanabilecek En İyi 10 İpucu
1. Amaçla başlayın
İlk cümle, çalışmanın neden yapıldığını açıkça ifade etmelidir.
İpucu: Okuyucu “Bu tez neden yapılmış?” sorusuna ilk satırda cevap bulmalı.
2. Yöntemi net belirtin
Araştırma türü, veri toplama aracı, örneklem sayısı gibi bilgileri sade bir cümlede verin.
İpucu: Teknik jargona girmeden yöntemi anlatın.
3. Sonuçları bir cümleyle ifade edin
Veriyi yorumsuz şekilde, çarpıcı haliyle sunun.
İpucu: Sayısal oranlar, yüzdelikler ve anlamlılık düzeyleri kullanın.
4. Fazlalıklardan arının
Kaynak ismi, alıntı, teori açıklaması gibi fazlalıkları çıkarın.
İpucu: Her cümleye “Bu gerçekten gerekli mi?” diye sorun.
5. Her bölüm için bir cümle kuralı
Giriş, yöntem, bulgular ve sonuç için birer net cümle yeterlidir.
İpucu: Paragraf bütünlüğünü bozmayın.
6. Aynı kelimeyi tekrar etmeyin
“Bu çalışma, bu araştırma, bu tez” gibi tekrarları azaltın.
İpucu: Eş anlamlı kelimeler ya da zamirler kullanın.
7. Bağlaçları dikkatli seçin
“Ancak, çünkü, bu nedenle” gibi bağlaçlarla mantık akışı kurun.
İpucu: Her bağlaç anlam bütünlüğü taşımalı.
8. Zamana dikkat edin
Genel geçmiş zaman kullanın, anlatımda tutarlılık sağlayın.
İpucu: “Uygulanmıştır”, “incelenmiştir” gibi yapıları tercih edin.
9. Akademik dili koruyun
Gündelik dil değil; sade, nesnel, teknik dil kullanın.
İpucu: “Bu araştırma çok önemlidir” yerine “önemli sonuçlar ortaya koymuştur” deyin.
10. Kelime sınırlamasına sadık kalın
Genellikle 250–500 kelime arasıdır.
İpucu: Fazla uzarsa bilgi değil kelime silin.
2. Tez Özeti Yazımı İçin Bölümler ve Örnek Cümleler
A) Giriş – Amaç
Örnek:
“Bu araştırma, lise öğrencilerinin sosyal medya kullanımının akademik başarıları üzerindeki etkisini incelemeyi amaçlamaktadır.”
B) Yöntem
Örnek:
“Nitel araştırma deseniyle yürütülen çalışmada, 3 farklı liseden toplam 120 öğrenciyle yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiştir.”
C) Bulgular
Örnek:
“Öğrencilerin %68’i sosyal medya kullanımının ders başarılarını olumsuz etkilediğini belirtmiştir.”
D) Sonuç
Örnek:
“Sonuçlar, sosyal medya kullanım süresinin akademik başarıyla ters orantılı olduğunu göstermektedir.”
3. Tez Özeti Yazdırırken Dikkat Edilmesi Gereken 5 Profesyonel Detay
-
Yazım dili ve üslup netleşmeli
Metin sade ama bilimsel bir dille hazırlanmalı. -
Danışman beklentileri aktarılmalı
Profesyonel yazı, danışmanın isteklerini karşılayacak biçimde olmalı. -
Veri ve yöntem açık şekilde sunulmalı
Eksik ya da yoruma dayalı anlatımlardan kaçınılmalı. -
Teslim süreci planlanmalı
Yazdırma süreci, revizyonlar için zaman bırakacak şekilde organize edilmeli. -
Akademik format gözden geçirilmeli
Üniversitenin özete dair biçimsel beklentileri önceden iletilmeli.
4. Tez Özeti Örneği (Tam Metin – 250 kelime)
Bu araştırma, üniversite öğrencilerinin pandemi sürecinde dijital ders materyallerini kullanma düzeylerinin akademik başarılarına etkisini incelemeyi amaçlamaktadır. Betimsel tarama modelinin kullanıldığı çalışmada, İstanbul’daki üç devlet üniversitesinden 300 öğrenciye çevrim içi anket uygulanmıştır. Elde edilen veriler SPSS 25.0 programında analiz edilmiştir. Katılımcıların %74’ü, dijital materyallerin ders başarısına katkı sağladığını ifade etmiştir. Öğrencilerin dijital araçlara erişim düzeyi ile akademik başarıları arasında anlamlı bir pozitif ilişki bulunmuştur (p<.05). Sonuçlar, pandemi sürecinde dijital materyal kullanımının eğitim performansını olumlu etkilediğini göstermektedir. Bu bağlamda, uzaktan eğitimin gelecekte daha etkin kullanımı için dijital içeriklerin çeşitlendirilmesi önerilmektedir.
Tez özeti yazmak, yalnızca çalışmanızın küçültülmüş bir hali değil; aynı zamanda o çalışmayı temsil eden akademik bir vitrindir. Bu vitrinde kullanılan her kelime, yapılan tüm araştırma ve emeğin nasıl sunulacağını belirler. Bu yüzden yazım stratejileri, dil tercihleri ve yapısal tercihler büyük önem taşır.
Bu yazıda sunduğumuz ipuçları, sade ama etkili bir tez özeti yazmanın temel yapı taşlarını sunmaktadır. Ayrıca örnek metinlerle, yalnızca teorik değil uygulamalı biçimde de bu yapının nasıl inşa edileceğini göstermeye çalıştık. Tez özeti yazdırma sürecinde de, bu ipuçlarını talep eden ve metnini örneklerle destekleyen bir yaklaşım sergilemek, ortaya çıkacak metnin hem danışman hem jüri hem de okuyucu nezdinde daha güçlü bir etki bırakmasını sağlayacaktır.
Unutmayın, etkili bir özet yalnızca anlatmaz; ikna eder, temsil eder ve sizi akademik anlamda bir adım öne taşır.