Tez özeti yazdırmak, profesyonel destekle ilerleyebileceğiniz bir yol olduğu gibi; kendi akademik gelişiminiz için özeti bizzat kendiniz yazmayı denemek de oldukça kıymetlidir. Özellikle bilimsel düşünceyi sade biçimde ifade edebilme, bilgiyi sınırlı alanda özetleyebilme ve kavramsal bütünlük oluşturabilme becerisi; akademik kariyerin temel taşlarıdır.
Bu yazıda, tez özetinizi kendi başınıza yazarken nelere dikkat etmeniz gerektiğini, hangi adımları takip etmeniz gerektiğini ve yaygın yapılan hatalardan nasıl uzak durabileceğinizi adım adım açıklayacağız. Kendi özetinizi yazarken akademik standartlardan sapmadan etkili bir metin oluşturmanızı sağlayacak stratejik bir rehber sunacağız.
1. Yazmaya Başlamadan Önce: Hazırlık Aşaması
Kendi tez özetinizi yazmaya başlamadan önce aşağıdaki sorulara net yanıtlar veriyor olmalısınız:
-
Tezin temel araştırma sorusu nedir?
-
Kullandığınız yöntem tam olarak ne?
-
Örneklem kimlerden oluşuyor?
-
En çarpıcı bulgu nedir?
-
Bu bulgu size neyi gösterdi?
-
Araştırmanız neye katkı sağlıyor?
Bu sorulara cevap veremiyorsanız doğrudan yazmaya başlamanız metnin eksik kalmasına neden olur. Bilgilerinizi toparlayın, kısa notlar alın ve her başlık için bir ya da iki cümlelik taslaklar oluşturun.
2. Paragraf Yapısı: Her Bölüm İçin Birer Cümle
Tez özetleri genellikle dört paragraftan oluşur. Ancak kısa ve net anlatımda her bölüm için bir cümlelik bir plan bile yeterlidir:
-
Giriş / Amaç cümlesi
“Bu çalışma, X konusunu Y bağlamında incelemeyi amaçlamaktadır.” -
Yöntem cümlesi
“Nicel/nitel araştırma deseninde yürütülen çalışmada Z kişiye anket/görüşme uygulanmıştır.” -
Bulgular cümlesi
“Elde edilen veriler, A ile B arasında anlamlı ilişki olduğunu göstermektedir (p<.05).” -
Sonuç cümlesi
“Bu sonuçlar, … gibi uygulamalara katkı sağlayacak niteliktedir.”
Bu çerçeveye sadık kalarak yazarsanız, özetiniz hem yapı açısından tutarlı olur hem de bilimsel nitelik taşır.
3. Kendi Özetinizi Yazarken Uymanız Gereken Kurallar
1. Yorum değil, bilgi yazın
Yalnızca ne yaptığınızı ve ne bulduğunuzu belirtin. Yorumlar, özetin kapsamını aşar.
2. Gereksiz ayrıntılara girmeyin
Kullandığınız 20 anket sorusunun detayına ya da literatürde geçen tüm görüşlere yer vermeyin.
3. Tekrarlardan kaçının
Aynı kavramı üç farklı cümlede ifade etmeyin. Her cümle yeni bir bilgi taşımalı.
4. Geçmiş zaman kullanın
Araştırma tamamlandığı için cümleler geçmiş zamanda kurulmalıdır (yapılmıştır, uygulanmıştır).
5. Teknik terimleri açıklamadan kullanmayın
Özellikle çok niş konular için kısa bir açıklama eklemek anlaşılabilirliği artırır.
4. Yazarken Sıkça Yapılan Hatalar
Hata | Doğrusu |
---|---|
Konu açıklamasının çok uzun olması | Konu tek cümlede özetlenmeli |
Sonuçlar yerine yorum yapılması | Yalnızca veri ve analiz sonucu sunulmalı |
Akademik olmayan ifadeler | Süslü, öznel ya da duygusal anlatımdan kaçınılmalı |
Cümlelerin çok uzun olması | 12–20 kelime arası cümle yapısı tercih edilmeli |
Eksik yapı (örneklem, yöntem atlanıyor) | Her başlık mutlaka yer almalı |
5. Adım Adım Uygulama Planı
-
Tezinizi 5 ana başlıkta özetleyin: Amaç, yöntem, katılımcılar, bulgular, sonuç
-
Her başlık için birer cümle yazın
-
Gerekirse bu cümleleri 2’ye çıkarın ama 3’ü geçmeyin
-
Paragrafları birbirine bağlayan geçiş ifadeleri kullanın
-
Cümleleri yüksek sesle okuyarak sadeleştirin
-
Yazdığınız özeti bir arkadaşınıza okutun: Anlaşılıyor mu?
6. Kendi Yazdığınız Özeti Kontrol Etmek İçin Sorular
-
Her cümle bir bilgi taşıyor mu?
-
Gereksiz tekrar var mı?
-
Bilimsel bir dil kullanıldı mı?
-
Yorum yerine veri sunulmuş mu?
-
Anlamlı bir giriş ve mantıklı bir sonuç cümlesi var mı?
-
Paragraflar birbiriyle tutarlı mı?
-
Uzunluk 250–350 kelime arasında mı?
Bu kontrol listesiyle metninizi akademik bir gözle değerlendirebilirsiniz.
7. Örnek Kendi Yazılmış Tez Özeti
Konu: Üniversite Öğrencilerinde Akademik Erteleme Davranışı
Bu araştırma, üniversite öğrencilerinin akademik erteleme eğilimlerini belirlemeyi amaçlamaktadır. Betimsel nitelikteki çalışmada, 300 öğrenciye akademik erteleme ölçeği uygulanmıştır. Veriler, SPSS programı ile analiz edilmiş ve katılımcıların %67’sinin yüksek düzeyde erteleme davranışı gösterdiği belirlenmiştir. Sonuçlar, öğrencilerin zaman yönetimi becerilerinde eksiklik yaşadığını ve bunun akademik performanslarını olumsuz etkilediğini ortaya koymaktadır.
Tez özetini kendi başınıza yazmak, yalnızca bir zorunluluk değil; aynı zamanda sizi akademik yazım konusunda geliştiren önemli bir deneyimdir. Bu süreçte yalnızca yazı yazmakla kalmaz, aynı zamanda yaptığınız araştırmayı sadeleştirerek sunma becerisi de geliştirirsiniz. Bu, akademik kariyerinizin ilerleyen aşamalarında makale, proje, bildiri ve başvuru yazılarında büyük avantaj sağlar.
Kendi özetinizi yazarken sunduğumuz adımları uygulayarak hem bilimsel bütünlüğü olan hem de kısa, sade ve anlaşılabilir bir metin ortaya koyabilirsiniz. Önemli olan, bilgiyi aktarmak kadar onu nasıl sunduğunuzdur. Ve etkili sunum, ancak yapısal düşünce, sade anlatım ve dikkatli düzenleme ile mümkündür.
Unutmayın: İyi yazılmış bir tez özeti, yalnızca akademik bir gereklilik değil; aynı zamanda bir araştırmacının düşünce dünyasını temsil eden güçlü bir metindir.