Tez özeti, araştırmanın amaç–yöntem–bulgu–katkı zincirini 200–300 (kimi kurumlarda 300–500) kelimeye yoğunlaştırır. Böylesi dar hacimde ikna gücü üretmek yalnızca iyi cümle kurmakla değil, metin düzeninin kusursuz kurgulanmasıyla mümkündür. Metin düzeni; bölüm sırası, cümle işlevleri, bağlaç yoğunluğu, terim yerleşimi, sayısal kanıtların konumlandırılması, anahtar kelime hizası ve iki dilli paralelliğin aynı anda yönetildiği mikro-makro bir mimaridir.
Özet yaptırma hizmeti, bu mimariyi süreçleştirir: brief → şema (IMRaD kondenseri) → taslak → düzen denetimi → sürümleme → teslim. Bu yazıda tez özetinde metin düzenini, alan bağımsız bir çekirdek ile disiplin-özgü şablonlar üzerinden, örnekler, mini atölyeler ve kontrol listeleriyle ayrıntılandırıyoruz.
1) Metin Düzeni Nedir? Makro–Mikro Ölçekte Tanım
-
Makro düzen: Paragraflar arası akış (Giriş/Problem–Amaç → Yöntem → Bulgular → Katkı/Sınırlılık).
-
Mikro düzen: Cümle başı–sonu işlevleri, kip/zaman uyumu, bağlaç ekonomisi, terim/kısaltma akışı, metrik yerleşimi, zamir gönderge netliği.
Kural: Makro kırılmadıkça mikro iyileştirmeler görünür hâle gelir; mikro kusursuz olduğunda makro akış hızlanır.
2) “Bir Paragraf, Bir İş” İlkesinin Düzen Karşılığı
Özette iki paragrafı aşmak nadirdir; çoğu kurum tek paragraf ister.
-
Tek paragraf düzeni: Cümle 1–2 (bağlam + amaç), Cümle 3 (yöntem), Cümle 4–5 (bulgular), Cümle 6 (katkı/sınırlılık).
-
İki paragraf düzeni: P1 (bağlam + amaç + yöntem), P2 (bulgular + katkı/sınırlılık).
Sonuç: Okur nereye bakacağını bilir; tarayıcı okuma (skimming) desteklenir.
3) Claim–Evidence–Impact: Düzenin Görünmez İskelesi
Her cümleyi Claim (iddia) – Evidence (kanıt) – Impact (etki) üçlüsü ile etiketleyin. Etiketlenemeyen cümle ya fazladır ya da yeri yanlıştır.
-
Claim: “Bu çalışma X boşluğunu Y amacıyla ele alır.”
-
Evidence: “N örneklem/ veri setinde Z tasarım/benchmark uygulanmıştır.”
-
Impact: “Bulgular, [hedef saha] için … katkı sağlar.”
4) IMRaD’ın Kondenseri: Düzen Şeması (200–300 kelime)
-
Giriş/Problem + Amaç (1–2 cümle)
-
Yöntem/Tasarım (1 cümle)
-
Bulgular (1–2 cümle; 2–3 metrik/tema)
-
Katkı/Etki + Tek cümle sınırlılık (1 cümle)
Not: Arka plan en fazla 1–2 cümle; literatür detayı gövdeye.
5) Kip/Zaman Haritası: Düzenin Ritmi
-
Giriş/bağlam: Geniş zaman (“görülür”, “gerektirir”).
-
Yapılan iş ve bulgular: Geçmiş zaman (“uygulandı”, “elde edildi”).
-
Katkı/etki: Geniş zaman (“katkı sunar”, “uygulanabilir”).
Düzen kuralı: Kip kırılmaları önceki ve sonraki cümlelerle çarpışmamalıdır; aksi hâlde akış sarsılır.
6) Bağlaç Ekonomisi: Köprüleri Az Ama Doğru Yerde Kurmak
Dolayısıyla/ancak/bununla birlikte/ayrıca gibi bağlaçların aşırısı düzeni ağırlaştırır.
-
Paragraf başına: 1 ana bağlaç
-
Cümle başına: 1 ikincil bağlaç (gerekliyse)
Örnek dönüşüm: “Ancak bununla birlikte” → “Ancak”.
7) Metin Düzeninde Terim/Kısaltma Akışı
İlk geçişte tam ad + kısaltma: “Yapısal Eşitlik Modellemesi (YEM)”. Devamında yalnız kısaltma.
-
TR–EN hizası: “iç tutarlılık katsayısı ↔ Cronbach’s alpha”, “açıklayıcı faktör analizi ↔ EFA”.
Düzen etkisi: Tek kavrama tek isim; zamir belirsizliği azalır, yeniden anlatım ihtiyacı düşer.
8) Sayısal Kanıtların Konumlandırılması
Nerede? Bulgular cümlelerinin başında; etki cümlesinin hemen öncesinde.
-
Klinik: d ve %95 CI aynı cümlede.
-
BT/AI: Doğruluk–F1/AUC–süre üçlüsü tek cümlede; benchmark protokolü kısa.
-
Eğitim: β katsayıları + iki ana tema + κ (kodlayıcı uyumu).
Düzen faydası: Okur, sayıyı görüp anlamını takip cümlesinde bulur.
9) Arka Planı Sadeleştirme: “Yer Aç, Etkiye Yatır”
Arka plan 4 cümle olduğunda yöntem ve bulgulara yer kalmaz.
Dönüşüm atölyesi:
-
Önce: 4 cümle arka plan, 1 cümle amaç.
-
Sonra: 1 cümle bağlam, 1 cümle amaç; hacim kazanımı → bulgular/etki.
10) Zamir ve Gönderge Netliği
“Bu yaklaşım”, “söz konusu model”, “bu sonuçlar” neye işaret ediyor?
Düzen kuralı: Zamir kullanıyorsanız, hemen önceki cümlede açık ad olsun (“önerilen model”). Okur gözünün ileri–geri yapmasını azaltır.
11) Anahtar Kelime Uyumu: Başlık–Özet Rayları
Metin düzeni yalnız paragraf içi değil, başlık–özet–anahtar kelime üçgeniyle de ilgilidir.
-
Başlıktaki terimler ilk 2 cümlede görünür olmalı.
-
Anahtar kelimeler genel→özel→yöntem/metrik hiyerarşisini izlemeli.
Düzen etkisi: Dizinlenebilirlik, hakem/okur beklentisiyle hizalanır.
12) Disiplinlere Göre Düzen Şablonları
12.1 Klinik/sağlık
-
C1: Klinik gereklilik/boşluk
-
C2: Tasarım/örneklem/etik
-
C3: d + %95 CI + klinik anlam
-
C4: Tek cümle sınırlılık + öneri
12.2 Mühendislik/BT/AI
-
C1: Problem ölçeği
-
C2: Yöntem/algoritma (tek cümle)
-
C3: Benchmark metrikleri (doğruluk, F1/AUC, süre)
-
C4: Uygulama/transfer potansiyeli
12.3 Eğitim/Sosyal
-
C1: Kuram/bağlam + boşluk
-
C2: Amaç + tasarım (nicel/nitel/karma)
-
C3: β + iki tema + κ
-
C4: Politika/uygulama etkisi + sınırlılık
13) Okunabilirlik Metrikleri: Düzenin Ölçülebilirliği
-
Ortalama cümle uzunluğu: 18–24 sözcük
-
30+ sözcüklü cümle oranı: < %10
-
Trigram tekrar (örn. “bu çalışma …”): düşük
-
Pasif/etken denge: alanla uyumlu
Düzen notu: Uzun cümleler bölündüğünde, metrikler öne çıkar; akış hızlanır.
14) Benzerlik (Similarity) Riskini Düzenle Azaltma
Kısa metinde benzerlik yüzdesi küçük tekrarlarla artar.
-
Cümle iskeletini değiştirin (özne–yüklem yerini oynatın).
-
Nominalizasyonu azaltın (“gerçekleştirilmiştir” → “yapıldı”).
-
Sayıları koruyup çevresindeki bağlamı özgünleştirin.
Düzen sonucu: İçerik değişmeden özgün ifade.
15) Bağlaç ve Noktalama: Düzenin Mikro Dişlileri
-
Noktalı virgül (;): Kıyas yoğun cümlelerde (ör. “%2,1 doğruluk; %1,4 F1”).
-
Yüzdeler: Türkçe ondalıkla “%2,1”.
-
Kısaltmalar: İlk geçişte aç, sonra kısaltma.
Düzen hatası: “ve/veya” zincirleriyle uzayan birleşik cümleler.
16) İki Dilli Paralellik: Düzenin Ayna Kopyası
TR’de M1–M4 mesaj sırası ne ise EN’de aynı sıra.
-
Terim eşlemesi: TR–EN sözlük (30–50 madde).
-
Anahtar kelimelerin hiyerarşisi iki dilde aynı.
Düzen faydası: Anlamsal sapma, vurgu kayması engellenir.
17) “Bir Cümle, Bir İş” Dönüşüm Atölyesi
Önce: “Amaçlandığı üzere model test edilmiş ve anlamlı sonuçlar elde edilmiştir; böylelikle uygulama alanına katkı sunmaktadır.”
Sonra: “Amaç, modeli test etmektir. Model test edildi ve anlamlı sonuçlar elde edildi. Bulgular, uygulamaya katkı sunar.”
Düzen kazancı: Netlik↑, benzerlik↓, ritim↑.
18) Vaka 1 – Klinik: CI Zorunlu, Atıf Yasak
Sorun: Arka plan 4 cümle, CI yok, iki atıf var.
Düzen müdahalesi: Arka plan 1 cümle; tasarım 1 cümle; d ve %95 CI bulgu cümlesine; tek cümle sınırlılık; atıf kaldırıldı.
Sonuç: Gerekli sayılar doğru yerde; kabul olasılığı yükseldi.
19) Vaka 2 – BT/AI: Benchmark Sıkışıklığı
Sorun: Üç metrik + iki veri seti özete sığmıyor.
Düzen müdahalesi: Doğruluk–F1–süre üçlüsü tek cümle; veri setleri “orta ölçekli/kurumsal” diye bağlamlandı; protokol bir yan tümceye indirildi.
Sonuç: Kısa ama ikna edici kıyas.
20) Vaka 3 – Eğitim: Karma Yöntem ve Tema Dağılımı
Sorun: Amaç geç geliyor; temalar isimlendirilmiyor; κ verilmemiş.
Düzen müdahalesi: Amaç 1. cümlede; “ardışık açıklayıcı tasarım” tek cümle; β + iki tema adı + κ birlikte verildi; politika etkisi kapanışta.
Sonuç: Düzen netleşti; metrik/tema görünürlüğü arttı.
21) “Yerleşim Planı”: Cümle İşlev Haritası
Basit bir tablo hazırlayın:
Cümle No | İşlev | Not |
---|---|---|
1 | Bağlam | Literatür değil; durum işareti |
2 | Amaç | Tek cümle |
3 | Yöntem | Tasarım/örneklem/benchmark |
4 | Bulgular | Metrik/tema–1 |
5 | Bulgular | Metrik/tema–2 (ops.) |
6 | Katkı/Sınırlılık | Kim/nerede/öneri |
22) Başlık–Özet–Anahtar Kelime Üçgenini Eşitleme
-
Başlıktaki ana terimler (ör. “YEM”, “özyeterlik”) ilk 2 cümlede geçsin.
-
Anahtar kelimelerde aynı kavram ağı (genel→özel→yöntem/metrik).
Düzen etkisi: Okur beklentisi ile metin içeriği aynı raya oturur.
23) Üslup ve Ton: “Kanıta Dayalı Yalınlık”
Süslü sıfatlar yerine sayı/tema.
-
Doğru: “F1 %1,4 arttı (p<.05).”
-
Yanlış: “Dikkate değer bir sıçrama.”
Düzen ilkesi: İddia → sayı → bağlam → etki.
24) Kriz Senaryosu: Kelime Sınırı Düşürüldü
Düzen planı: Çıkarma (arka plan), birleştirme (amaç+yöntem), sayısallaştırma (bulgu), tek cümle sınırlılık.
Amaç: Mesajları koruyup hacmi disipline etmek.
25) Öğrenilebilir Düzen: Sürümleme ve Değişiklik Günlüğü
-
v1: İskelet
-
v2: Metrik/tema yerleşimi
-
v3: Mikro dil (kip, bağlaç, noktalama)
-
vFinal: İki dilli paralellik + biçim
Changelog: “Ne değişti? Neden? Etkisi?” (yönerge/okunabilirlik/etik gerekçesiyle).
26) Okunabilirlik/NLP Raporu ile Düzenin Kanıtı
Teslim paketinde şu metriklerin önce–sonra karşılaştırması olsun: ort. cümle uzunluğu, uzun cümle oranı, trigram tekrar yoğunluğu, pasif–etken dengesi. Düzen görülsün, sadece “hissedilmesin”.
27) “Önce–Sonra” Mini Atölye (150 → 120 kelime)
Önce (dağınık düzen):
Dört cümle arka plan; amaç sonda; yöntem parçalı; metrik yok; öznel kapanış.
Sonra (düzenli sürüm):
“Bu çalışma, X bağlamında Y boşluğunu ele alarak Z’yi amaçlar. N katılımcı/veri seti üzerinde [tasarım/benchmark] uygulanmıştır. Doğruluk %2,1, F1 %1,4 artmıştır (p<.05); nitel analizde iki tema (A/B) belirlenmiştir (κ=0,81). Bulgular, [saha] uygulamalarında maliyet ve zaman kazancına katkı sağlar. Örneklem tek merkezle sınırlıdır; çok merkezli çalışmalar önerilir.”
Düzen kazanımı: Mesaj sırası net; metrikler görünür; kapanış dürüst.
28) Son Cep Listesi (Pocket) – Metin Düzeni Hız Kontrolü
-
Başlangıçta bağlam + amaç (ilk 2 cümle)
-
Yöntem tek cümle
-
2–3 metrik/tema bulgu cümlelerinde
-
Etki + tek cümle sınırlılık kapanışta
-
Kip haritası: geniş → geçmiş → geniş
-
Bağlaç ekonomisi (paragraf başına 1 ana)
-
Terim/kısaltma ilk geçişte açıldı
-
Başlık–özet–anahtar kelime üçgeni hizalı
-
Okunabilirlik ve benzerlik hedefte
-
TR–EN paralellik kilitlendi (varsa)
Sonuç: Düzen, Kısa Metni Büyük Etkiye Dönüştürür
Tez özeti; içeriğin değil, düzenin de sınavıdır. Makro akış (amaç→yöntem→bulgular→katkı) kırılmaz; mikro dişliler (kip, bağlaç, terim, sayısal kanıt, zamir netliği) kusursuz döner. Özet yaptırma hizmeti, bu düzeni yalnız “iyi yazı” değildir; ölçülebilir, tekrarlanabilir bir süreç olarak kurar. Sonuç: İlk 8–10 saniyede “ne–nasıl–ne buldu–kime nasıl yarar” netleşir; editör ve hakem, metnin güvenilirliğini hızla teyit eder. Kısıtlı hacim, doğru düzenle, odaklanmış ikna gücüne dönüşür.