Akademik çalışmalarda, özellikle tezlerde özet bölümü; çalışmanın tamamını en kısa, en sade ve en etkili biçimde yansıtan kritik bir parçadır. Bu bölümde hem yapılan araştırmanın kapsamı hem de ulaşılan sonuçlar okuyucuya hızlıca sunulmalıdır. Ancak bu dengeyi kurmak zordur: Çok kısa yazıldığında eksik bilgiye, çok uzun yazıldığında da ilgisiz ayrıntılara boğulma riski doğar.
Bu yazıda, tez özetini oluştururken araştırma süreci ve sonuçları kısa ama kapsamlı bir şekilde nasıl anlatabileceğinizi; akademik etkisi yüksek, sade ve güçlü bir metin için izlemeniz gereken yolları detaylı biçimde aktaracağız.
1. Araştırmayı Kısa Anlatmanın Temel İlkeleri
1.1. Araştırma Sürecini Sadeleştirin
Araştırma sürecinizi anlatırken yalnızca şu üç öğeyi hedef alın:
-
Ne amaçladınız?
-
Nasıl gerçekleştirdiniz?
-
Kimlerle yaptınız?
Bunları kısa cümlelerle ifade etmek yeterlidir.
Örnek:
Bu çalışma, lise öğrencilerinin sosyal medya bağımlılığı ile akademik başarı ilişkisini incelemeyi amaçlamaktadır. Betimsel nitelikteki araştırmada, 250 öğrenciye sosyal medya bağımlılık ölçeği ve başarı notları uygulanmıştır.
1.2. Giriş bölümü ile yöntem arasında geçiş cümlesi kurun
Bu geçiş, çalışmanızın kurgusunu ortaya koyar.
Örnek:
Bu bağlamda, araştırmada nicel araştırma deseni tercih edilmiştir.
1.3. Yöntem kısmını yalnızca bir-iki cümle ile geçin
Detaylara girilmeden yöntem, örneklem ve veri toplama süreci aktarılmalıdır.
Örnek:
Çalışma, tarama modeli kullanılarak gerçekleştirilmiş; veriler anket yoluyla toplanmıştır. Katılımcılar, İstanbul’daki üç farklı liseden 10. ve 11. sınıf öğrencilerinden oluşmaktadır.
2. Sonuçları Kısa Sunmanın Kuralları
2.1. Yalnızca en önemli bulguyu belirtin
Araştırmada birçok veri elde edilse bile özetin içinde yalnızca en çarpıcı olan sunulmalıdır.
Örnek:
Elde edilen veriler, sosyal medya bağımlılık düzeyi yüksek olan öğrencilerin akademik başarı düzeylerinin anlamlı biçimde düşük olduğunu göstermektedir (p<.01).
2.2. Yorum değil, veri sunun
Sonuçları yazarken gözleme, yoruma ya da kişisel görüşe yer vermeyin.
Yanlış: Bu durum öğrencilerin dikkat dağınıklığına neden olmuştur.
Doğru: Bulgular, öğrencilerin ders dışı ekran süresi arttıkça akademik performanslarının düştüğünü ortaya koymaktadır.
2.3. Genel sonuç değil, özgün katkı yazın
Araştırmanızın literatüre ya da alana yaptığı katkıyı son cümlede vurgulayın.
Örnek:
Bu çalışma, lise düzeyinde sosyal medya kullanımı ile başarı düzeyini ilişkilendiren öncü araştırmalardan biri olması bakımından önem arz etmektedir.
3. Paragraf Yapısı: Kısa Anlatımda Bütünlük
1. Paragraf – Giriş ve amaç
Bu çalışma, lise öğrencilerinin sınav kaygısının akademik başarı üzerindeki etkisini incelemeyi amaçlamaktadır.
2. Paragraf – Yöntem ve örneklem
Betimsel tarama modelinde yürütülen çalışmada, 300 öğrenciye sınav kaygısı ölçeği ve başarı düzeyleri uygulanmıştır.
3. Paragraf – Bulgular
Veriler, sınav kaygısı düzeyi yüksek olan öğrencilerin not ortalamalarının anlamlı düzeyde daha düşük olduğunu göstermektedir (p<.01).
4. Paragraf – Sonuç ve katkı
Sonuçlar, sınav kaygısını azaltmaya yönelik okul temelli destek programlarının geliştirilmesi gerektiğine işaret etmektedir.
Bu yapı hem kısa hem de kapsamlı bir anlatımı mümkün kılar.
4. Yazdırma Sürecinde Dikkat Edilmesi Gerekenler
Eğer profesyonel destekle tez özeti yazdırıyorsanız, aşağıdaki talepleri açıkça belirtmelisiniz:
-
Araştırmanın amacı ve yöntemi yalnızca birer cümleyle sunulsun
-
Bulgular açık ve ölçülebilir veriyle desteklensin
-
Sonuç cümlesi çalışmanın katkısını yansıtsın
-
Yorum içermeyen, sade ve güçlü ifadeler kullanılsın
-
Gereksiz kavramsal açıklamalardan kaçınılsın
-
Tüm içerik 250–350 kelime aralığında kalsın
Bu yönde bir talep iletildiğinde, ortaya çıkan metin akademik ve etkili bir tez özeti olacaktır.
Tez özeti yazımında en çok karşılaşılan sorunlardan biri, hem araştırmayı hem de bulguları kısa ama etkili bir biçimde nasıl sunacağınızı bilememektir. Bu yazıda aktardığımız yöntemler ve örnekler sayesinde; fazla bilgiyle boğmadan, yetersiz açıklamayla geçmeden denge kurarak akademik açıdan güçlü özetler oluşturabilirsiniz.
Kısa anlatım demek eksik anlatım değil; doğru yapılandırma, sade dil ve seçici bilgi sunumuyla netlik yaratmaktır. Tez özeti, yalnızca kısalık değil, aynı zamanda öz taşıma becerisidir. Araştırmanızı ve sonuçlarınızı özetleyen metin, aynı zamanda sizin bilimsel bakışınızı da temsil eder. Dolayısıyla bu kısa metni yazarken gösterilen özen, tezinizin genel algısını büyük ölçüde etkileyecektir.