Tez özeti, araştırmanın amaç–yöntem–bulgu–etki zincirini tek paragrafta, çoğu kurumsal yönergede 200–300(bazılarında 300–500) kelimede görünür kılan bir mikro-IMRaD metnidir. Bu kadar kısıtlı hacimde ikna gücü üretmek, yalnızca iyi yazmakla değil, metni bilimsel ve teknik ölçütlerle analiz etmekle mümkündür. “Özet yaptırma hizmeti” bu analizi bir süreç haline getirir: brief → metin haritalama → yapısal/biçimsel/dilsel ölçümler → alan-özgü metrik/tema analizi → iki dilli paralellik → okunabilirlik & benzerlik → raporlama → düzeltim & teslim.
1) Metin Analizi Nedir? Kapsam ve İlke Seti
Metin analizi, kısa metnin yapı–içerik–dil–biçim–etik bileşenlerini ölçülebilir göstergelerle değerlendirmektir.
-
Yapısal: IMRaD dizilimi, cümle işlevleri (amaç/yöntem/bulgu/etki).
-
İçerik: Disipline özgü metrik/tema görünürlüğü (d, %95 CI, MCID; doğruluk–F1/AUC–süre; β, κ + iki tema).
-
Dil: Kip/zaman ritmi, bağlaç ekonomisi, terim/kısaltma standardı.
-
Biçim: Kelime/karakter sınırı, anahtar kelime mimarisi, dosya standardı.
-
Etik: Atıf politikası, gizlilik, sınırlılık cümlesi.
İlke: “Hissi değil, kanıtı” konuşmak—her kararın ölçüsü ve çıktısı olmalı.
2) IMRaD Kondenseri: Yapısal Uyum Analizi
Özette ideal sıra: Bağlam+amaç → yöntem → bulgular → etki+sınırlılık.
Analiz adımı: Paragrafı cümle-cümle etiketleyin (A=amaç, Y=yöntem, B=bulgu, E=etki).
-
Kural dışı durumlar: Amaç cümlesi geç, yöntem eksik, bulgu/etki yeri karışık.
-
Eylem: Cümleleri “bir cümle=bir iş” ilkesine göre bölün/yeniden sırala.
3) CEI Etiketi (Claim–Evidence–Impact): Anlam Zincirinin Testi
Her cümleyi C/E/I ile işaretleyin.
-
C (İddia): “Bu çalışma Z’yi amaçlar.”
-
E (Kanıt): “N örneklem/benchmark; sonuçlar: %2,1 doğruluk, %1,4 F1.”
-
I (Etki): “Uygulamada maliyet ve zaman kazancı sağlar.”
Analiz çıktısı: CEI dizilimi bozulmuşsa algı bulanır → yeniden yerleştirme.
4) Kip ve Zaman Analizi: Geniş → Geçmiş → Geniş
Kontrol:
-
Bağlam/genel gerçek: geniş zaman
-
Yapılan iş/bulgular: geçmiş zaman
-
Etki/öneri: geniş zaman
Metrik: Kip kırılması sayısı (hedef: 0–1). Eylem: Kipleri blok halinde hizalayın.
5) Cümle Uzunluğu ve Ritim: Okunabilirliğin Mekaniği
Hedef göstergeler:
-
Ortalama cümle uzunluğu 18–24 sözcük
-
30+ sözcüklü cümle oranı < %10
-
Trigram tekrar yoğunluğu düşük
Analiz & eylem: Uzun cümleleri ikiye bölün; bağımlı yan tümceleri sadeleştirin; tekrar trigramları değiştirin.
6) Bağlaç Ekonomisi: Az ve Yerinde
Kural: Paragraf başına 1 ana bağlaç (ancak/dolayısıyla/ayrıca), cümlede en fazla 1 ikincil bağ.
Analiz: “Ancak bununla birlikte ayrıca” gibi kümeleri tek bağlaçla daraltın.
Etkisi: Ritim düzleşir, mantık ilişkileri belirginleşir.
7) Terim ve Kısaltma Analizi: Tek Kavrama Tek İsim
Protokol: İlk geçişte tam ad + kısaltma (“Yapısal Eşitlik Modellemesi (YEM)”), devamında yalnız kısaltma.
Analiz çıktısı: TR–EN terim sözlüğü (30–50 madde).
Risk: Aynı kavrama farklı ad → kavramsal bölünme, anlam kayması.
8) Anahtar Kelime Mimarisi Analizi: Keşfedilebilirlik
Formül: 3 genel + 2 bağlam + 1 yöntem/metrik.
Kontrol: Başlıktaki ana terimler özette ilk iki cümlede görünüyor mu? Anahtar kelimeler kavram ağıyla hizalı mı?
Hatalar: Trafik için yanıltıcı etiket, teknik reddin ve güven kaybının nedeni olur.
9) Disiplin-Özgü Metrik/Tematik Analiz: İkna Para Birimi
-
Klinik/sağlık: d, %95 CI, MCID, ardından klinik anlam cümlesi.
-
Mühendislik/BT/AI: doğruluk–F1/AUC–süre + kısa benchmark.
-
Eğitim/Sosyal: β, iki tema adı, κ (kodlayıcı uyumu).
Analiz sorusu: En kritik 2–3 metrik/tema görünür ve etki öncesinde mi?
10) Metrik Yerleştirme Analizi: Sayı Nerede Durursa Anlam Orada
Kural: Metrikler etki cümlesinden hemen önce gelir.
-
“d=0,45; %95 CI [0,21–0,69]; MCID aşıldı.”
-
“Doğruluk %2,1; F1 %1,4 arttı; süre %8 azaldı.”
-
“β=0,32 (p<.05); temalar A/B; κ=0,81.”
Sonra: “Bu artış, [hedef saha] uygulamalarında…”.
11) Similarity (Benzerlik) Analizi: Kalıp Cümle Tuzakları
Teknikler:
-
Cümle iskeletini dönüştürün (“Bu çalışma X’i amaçlamaktadır.” → “Amaç, X’tir.”).
-
Nominalizasyonu azaltın (“gerçekleştirilmiştir” → “yapıldı”).
-
Sayıları koruyup çevre dilini özgünleştirin.
Analiz çıktısı: Öncesi–sonrası benzerlik yüzdesi + riskli trigram listesi.
12) İki Dilli Paralellik Analizi: “Çeviri” Değil “Eşdeğer Yazım”
Kontrol: TR’deki M1–M4 mesajları EN’de aynı sırada ve aynı metrik/tema sayısıyla yer alıyor mu?
Hata: EN’de fazladan sayı/tema → veri tutarsızlığı.
Eylem: Önce iki dilli mesaj listesi, sonra yazım.
13) Atıf ve Etik Analizi: Şeffaf Kısıt Dili
Özet atıfı çoğu yönergede yasak, bazısında tek atıf serbest.
-
Yasaksa: Terminolojik doğrulukla ifade, literatür gövdeye.
-
Tek atıf serbestse: Girişte bağlam gerekçesi ya da yöntem kaynağı; bulguda atıf yok.
Ek: Sınırlılık cümlesi etik doğruluğun parçasıdır.
14) Arka Plan Ekonomisi Analizi: Hacmi Etkiye Tahsis
Kontrol: Literatür/bağlam 1–2 cümleyi aşıyor mu?
Eylem: “X bağlamında Y sorun sürmektedir. Bu çalışma Z’yi amaçlar.” şablonuna sıkıştırma.
Etki: Kelime kotası yöntem ve bulguya kalır.
15) Biçim Analizi: Kelime/Paragraf/Adlandırma/ PDF
-
Kelime/karakter sınırı (aşım=ret riski).
-
Tek paragraf kuralı.
-
Dosya adı standardı:
YYYY-MM-DD_TR_vFinal.pdf
,…_EN_vFinal.pdf
. -
Erişilebilir PDF: Metin seçilebilir, başlık/dil etiketli.
Analiz: “Biçim kapısı”ndan geçmeden teslim yok.
16) Mini Atölye – Önce/ Sonra Metin Analizi (180 → 120 kelime)
Önce: 4 cümle arka plan; amaç sonda; metrik yok; öznel kapanış.
Analiz: IMRaD yok; CEI kırık; kip ritmi bozuk; bağlaç yığılmalı.
Sonra (düzeltilmiş):
“Bu çalışma, X bağlamındaki Y boşluğunu ele alarak Z’yi amaçlar. N katılımcı/veri seti üzerinde [tasarım/benchmark] uygulanmıştır. Doğruluk %2,1, F1 %1,4 artmıştır (p<.05); nitel analizde iki tema (A/B) belirlenmiştir (κ=0,81). Bulgular, [hedef saha] uygulamalarında maliyet ve zaman kazancına katkı sağlar. Örneklem tek merkezle sınırlıdır; çok merkezli çalışmalar önerilir.”
Sonuç Analizi: CEI zinciri net, metrikler etki öncesinde, kip ritmi doğru, sınırlılık dürüst.
17) Vaka 1 – Klinik: CI/MCID Gösterilmezse
Sorun analizi: Yalnız p-değeri raporlanmış; CI/MCID yok.
Eylem: “d + %95 CI + MCID” tek cümlede; klinik anlam cümlesi eklenir.
Etki: İstatistiksel anlam → klinik anlam; ikna gücü artar.
18) Vaka 2 – BT/AI: Benchmark Yığılması
Sorun analizi: 3 metrik + 2 veri seti + protokol tek cümlede.
Eylem: Doğruluk–F1–süre tek cümle; veri setleri “orta ölçekli/kurumsal” yan tümce; protokol kısa.
Etki: Okunabilirlik ↑; editör taraması hızlanır.
19) Vaka 3 – Eğitim: Tema/Kappa Eksik
Sorun analizi: “Olumlu temalar” ifadesi belirsiz; κ yok.
Eylem: “İki tema (A/B) belirlendi; κ=0,81.”
Etki: Yorum ölçülebilir bulguya dönüşür.
20) Raporlama: “Hissi Değil, Kanıtı” Sunmanın Dili
Kısa rapor şablonu:
-
IMRaD/CEI uyumu (evet/hayır + kısa not)
-
Okunabilirlik metrikleri: ort. cümle, 30+ oranı, trigram
-
Benzerlik: öncesi→sonrası + riskli trigram listesi
-
TR–EN paralellik: M1–M4 karşılaştırma tablosu
-
Alan-özgü metrik/tema görünürlüğü
Çıktı: Editör/danışman kararını hızlandıran sayısal özet.
21) Analiz → Revizyon Akışı: ÇBYÖ
Çıkarma: Fazla arka plan, tekrar, kalıp.
Birleştirme: Amaç+yöntem (kısa), etki+sınırlılık (kısa).
Yer değiştirme: Metrikleri etki öncesine taşı.
Özgünleştirme: Nominalizasyonu azalt, trigramı kır.
22) Cep Rehber – Metin Analizi Hız Kontrol Listesi
-
IMRaD etiketi (A/Y/B/E) yerinde mi?
-
CEI dizisi korunuyor mu?
-
Ortalama cümle 18–24, 30+ oranı <%10 mu?
-
Bağlaç ekonomisi sağlandı mı?
-
Terim/kısaltma standardı ve TR–EN sözlük hazır mı?
-
Anahtar kelimeler başlık/özet ile hizalı mı?
-
Metrikler etki öncesinde ve bağlamlı mı?
-
Benzerlik öncesi→sonrası düştü mü; riskli trigramlar temizlendi mi?
-
TR–EN mesaj paralelliği bire bir mi?
-
Kelime/biçim/erişilebilir PDF standartlarına uyuldu mu?
Sonuç: Metin Analizi, Kısa Metnin Güven Motorudur
Tez özeti, ilk 8–10 saniyede karar etkileyen bir metindir. Analiz olmadan yapılan düzenleme, iyi niyetli bir tahminden öteye gidemez. IMRaD ve CEI ile kurulan yapısal/işlevsel netlik; okunabilirlik–benzerlik ölçümleriyle kanıtlanan dilsel temizlik; alan-özgü metrik/tema görünürlüğü; iki dilli paralellik ve biçim standartlarıyla birleştiğinde, özet yalnız anlaşılır değil, denetlenebilir ve tekrar üretilebilir hale gelir.
“Özet yaptırma hizmeti”nin metin analizi yaklaşımı, tüm bu unsurları bir sistem içinde birleştirir: analiz → karar → revizyon → kanıt → teslim. Sonuç, hakem ve editörün aradığı dört yanıtı (ne–nasıl–ne buldu–kime ne sağlar) kısa sürede, yüksek netlikle veren; kabul olasılığını istatistiksel olarak artıran bir özet metnidir.